Top 6 Món ăn cổ truyền đặc sắc nhất trong mâm cỗ Tết của dân tộc Dao

Tục làm bánh chưng đen của dân tộc Dao do cha ông truyền lại, đã có từ rất lâu rồi. Bánh làm ra có màu đen là biểu hiện mùa màng bội thu, đời sống của con người ngày càng no ấm, màu đen của bánh còn thể hiện sự hòa hợp của đất, trời và lòng người. Tết của người Dao không thể thiếu bánh chưng đen là vì những ý nghĩa nhân văn cao đẹp đó. Ngoài ý nghĩa cầu mong cho một năm mới an lành, hạnh phúc, gặp nhiều may mắn, bánh chưng đen còn thể hiện tấm lòng biết ơn, hiếu thuận của người đang sống tới ông bà, tổ tiên của người Dao.

Cái độc đáo ở bánh chưng đen của người Dao là ở chất liệu tạo màu đen của bánh. Khác với một số loại bánh chưng đen của các dân tộc ít người khác, lấy màu đen cho bánh từ màu gạo nếp cẩm, hoặc nhuộm nếp làm bánh từ than gỗ cây núc nác, bánh chưng đen của người Dao tạo màu đen cho bánh từ chính tro của thân rơm nếp đốt lên. Bánh chưng đen của người Dao khi bóc ra có màu đặc trưng là đen xanh hòa quyện, mùi thơm dịu của nếp nương, của lá dong, lá chuối rừng, khi ăn có vị ngon, độ dền dẻo pha chút mặn của tro rơm. Thưởng thức bánh chưng đen, du khách có thể cảm nhận được sự giản dị, mộc mạc của núi rừng, của nương rẫy kết tinh trong từng miếng bánh để từ đó càng hiểu hơn giá trị, thành quả, công sức lao động của người dân.

Vào những ngày lễ Tết đầu năm, người Dao ở Ma Ly Pho (huyện Phong Thổ, Lai Châu) lại làm bánh mật truyền thống. Bánh được làm từ gạo nếp nương xay nhuyễn và mật mía ép, sau đó đem gói bằng lá chuối rừng. Bánh mật thể hiện tình cảm, lòng biết ơn đối với tiền nhân, ông bà tổ tiên và cầu mong một năm mới bội thu, con người mạnh khỏe, vạn vật tốt tươi.

Lá chuối dùng gói bánh mật được lựa chọn rất kỹ, phải là lá bánh tẻ, còn nguyên tàu lá. Đại gia đình quây quần gói bánh mật, thể hiện sự tôn kính với ông bà, tổ tiên. Gạo nếp được ngâm, đem xay nhuyễn, sau đó trộn với mật mía, rồi nhào bằng tay cho bột thật dẻo quyện mới đem gói bánh. Sau khi bánh được gói xong, niềm vui của mỗi thành viên trong gia đình là cùng nhau khiêng mâm bánh xuống bếp luộc bánh. Mỗi khi có dịp làm bánh mật, cũng là dịp người già chỉ bảo, nhắc nhở cháu con phải biết ơn tổ tiên, giữ gìn phong tục tốt đẹp truyền thống của đồng bào Dao.

Đối với đồng bào người Dao, xôi sắn là món ăn truyền thống được gìn giữ bao đời nay, là món ăn quen thuộc trong đời sống hàng ngày, cũng là món ăn chính trong các dịp Tết đến xuân về. Xôi được tổ tiên người Dao sáng tạo ra, để cảm tạ đất trời đã ban cho họ lương thực, ban cho họ cuộc sống ấm no. Xôi sắn được chế biến rất đơn giản nhưng không kém phần hấp dẫn so với các món xôi khác. Từ xưa, sắn trở thành lương thực chủ đạo trong những bữa ăn của bà con, trong chăn nuôi, trao đổi buôn bán. Món xôi không cầu kỳ nhưng lại khiến người ta bất ngờ bởi hương vị của nó.

Xôi sắn khi chín được đổ dàn đều ra mẹt, hơi bốc thơm lừng, những hạt xôi nếp dẻo, trắng trong được mọi người gói trong lá dâng cúng thần linh, tổ tiên. Màu trắng tượng trưng cho sự tinh khiết của đất trời, của hạt sương sớm mai trên đồi núi. Những nắm xôi trắng được gói gọn trong lá chuối, lá dong hay các loại lá rừng. Người Dao chọn lá gói xôi có mùi thơm dịu, khi hơi nóng của xôi bóc ra mà tinh dầu trên lá không lấn át, làm mất mùi vị đặc trưng của nếp lại tốt cho sức khỏe. Nắm xôi trắng bọc trong những chiếc lá màu xanh dung dị và chân phương của núi rừng nhưng chứa đựng tấm lòng, sự thơm thảo của con cháu người Dao.