Top 7 Tản văn viết về món ăn gợi nhớ những kỷ niệm hay nhất

Đêm khuya, một mình bên chiếc laptop quen thuộc cạnh khung cửa sổ, cái lành lạnh của cơn gió cuối thu gai gai nơi hai cánh tay bất giác làm cô thèm một hơi ấm. Khoác thêm cái áo len mỏng, để chế độ ngủ cho máy tính, cô ngồi thu gối hướng ra song cửa, ánh mắt len lỏi qua không gian đen đặc để tìm về ánh đèn dầu leo lét thuở xưa trong căn nhà nhỏ có cánh cửa thủng lỗ chỗ như những cái chụp đèn. Nhà cô đó. Nhớ đến thắt ruột cái dáng mẹ ngồi cặm cụi khâu áo cho con những trưa không ngủ, nhớ lúc mẹ lục đục giữa đêm khuya dậy che cho đàn gà khỏi cái ướt lạnh của đêm mưa phùn gió bấc, nhớ nhất nồi cơm sắn cơm ngô mỗi buổi tối sum vầy…

Ngày ấy… Mỗi bữa mẹ khệ nệ bê nồi cơm đặt ở đầu cái mâm gỗ làm bằng nửa tấm cánh cửa cũ có đóng mấy cái chân, xung quanh là tám cái ghế con bằng gỗ bố đóng từ mấy năm trước, nay mặt ghế đen bóng như quét sơn, cả nhà lại quây quần bên mâm cơm khói nghi ngút từ bát canh rau muống nấu với tương thơm nồng. Mùi bột ngô độn trong nồi cơm trắng vương vất đến tận bây giờ.

Thời bao cấp, cơm ngô óc, ngô bột, cơm sắn nạo, sắn nhát, khoai tây… là món ăn thường ngày triền miên của những gia đình nông thôn Việt Nam. Nhớ đến nôn nao cái vị mặn mòi sắn khoai ngô đậu mẹ nấu! Nhớ đến xót xa hình dáng mẹ gầy guộc đưa đôi tay có những ngón tay thâm xì nhựa khoai xới những bát cơm độn xếp hàng quanh mâm. Ánh mắt cô bỗng nhòa đi bởi cái màu trắng tinh khôi trong bát cơm riêng của chính cô – đứa con gái út ít của mẹ – vẫn day dứt suốt chiều dài kỉ niệm!

Nhớ thuở ấy, cô gái út được cả nhà, thậm chí cả làng gọi là “cái Bé”, mặc dù cô có cái tên khá kêu nhưng hầu như chẳng có ai biết ngoài thầy cô giáo và bạn học. Và dĩ nhiên cái Bé được cả nhà cưng chiều. Nhất là trong bữa cơm, mẹ thường để một góc nguyên gạo, còn cả nồi cơm sắn khoai chiếm già nửa. Các bà các mẹ thường bảo một hạt cơm cõng ba miếng sắn. Cái Bé cứ việc chén ngon lành bát cơm trắng muốt và thơm ngào ngạt mùi gạo mới, chẳng hề để ý cái nhăn mặt của mấy chị gái vì món cơm độn trường kì. Ấy thế nhưng cũng có hôm nó đòi ăn cơm ngô, là bởi vì cái mùi ngô ngai ngái nồng nồng quả thật có sức quyến rũ đến lạ kì. Hay là do nó thường được ưu tiên đặc biệt nên hóa lại thèm cơm độn trong khi cả xóm cả làng ai cũng ngấy đến tận cổ. Những hôm cái Bé đòi ăn cơm độn, mẹ đỡ phải lịch kịch, cẩn thận để lại một góc gạo không gới sắn gới ngô. Thế là cả nồi cơm gạo, ngô hoặc sắn cùng hòa làm một. Mà cái Bé chỉ thích món cơm độn với ngô bột. Bột ngô được gới vào khi nồi cơm đã được “rúc” kiệt nước. Sau khi vầy trong đám tro hồng được vài mươi phút, nồi cơm bắt đầu rỉ hơi và tỏa ra mùi thơm ngây ngất của gạo mới ngô mới. Ngày ấy nhà cái Bé làm gì có lương thực cũ từ vụ trước bao giờ, nên cơm dù độn đơn độn kép nhưng toàn là ngũ cốc mới thu hoạch, hương vị thật đậm đà tươi mới, nó có sức kích thích vị giác đến lạ lùng. Cái vị của cơm bột ngô thì ai chứ cái Bé mãi mãi không bao giờ quên được. Nó bùi bùi, ngậy ngậy, rôm rổm, nhai lâu lại có vị hơi ngòn ngọt của đường bột tự nhiên, sao mà đắm say mê hoặc đến thế! Mà đến bây giờ, ăn bao nhiêu loại, nào bánh ngô, xôi ngô, súp ngô…, nhưng chẳng có hương vị nào đặc biệt quyến rũ vị giác như món cơm bột ngô mộc mạc thanh bần ngày ấy. Quả thực là nó ngon, ngon ngay từ cách đây ba mươi mấy năm về trước, khi mà cơm độn là ác mộng của mọi nhà, thì món cơm ngô bột với cái Bé là “cực phẩm”. Không phải giờ đây khi đã nếm đủ mọi món ngon món lạ của ẩm thực thời no đủ thì mới quay lại nhớ món thanh đạm thuở bần hàn, mà cái hương vị ấy nó mê hoặc người ta tại chỗ. Hạ gục vị giác của một đứa trẻ con nhà nghèo bằng một món ăn của người nghèo thì rõ ràng món ấy phải đặc biệt đứt đi rồi!

Chẳng biết có phải nó ngon đến kì diệu như vậy hay không, hay lúc đó cái Bé nhầm lẫn cảm giác giữa cái ngọt ngào của ngô khoai với cái tình thương mà mẹ dành cho cô con gái út nó chan chứa mênh mang như khói bếp lam chiều? Hóa ra, đến tận bây giờ, sau ba mươi mấy năm “cái Bé” đã có những sợi tóc bạc trên mái đầu mới thấm cái ngon của bát cơm ngô bột có lẽ là do nó thường được ăn riêng bát cơm trắng thường ngày! Tóc “cái Bé” bắt đầu có sợi bạc cũng là lúc tóc mẹ đã trắng phau mái đầu!

Mẹ ơi! Bao giờ cho con trả hết cái tình của mẹ đượm trong bát cơm ngô ngọt bùi và bát cơm trắng tinh khôi mẹ dành dụm cả cuộc đời cho con! Con chỉ còn những ngày chủ nhật về bên mẹ, chải mớ tóc lưa thưa toàn sợi bạc của mẹ, buộc gọn gàng cho mẹ như hồi nhỏ mẹ thường buộc cho cô con gái út trước khi đến trường, và hai mẹ con ta cùng cười. Nụ cười của mẹ ấm cả một đời đứa con gái xa quê!

Tác giả: Nguyễn Thị Mỹ Tuyền

Mỗi độ thu về là cốm theo chân các chị dẻo bước trên khắp con phố Hà Nội. Quê hương của cốm gần Hà Nội nên những món ăn ngon được chế biến từ cốm mặc nhiên là đặc sản của đất Hà thành. Nhất là cốm còn được làm thành những chiếc bánh đóng vào hộp đem đi tham gia vào sự kiện quan trọng nhất của đời người, nam thanh nữ tú bưng từng mâm bánh cốm trang trọng của họ nhà trai đi dạm hỏi nhà gái. Đến nhà ai có công việc giỗ chạp thì chục bánh cốm cũng khá tinh tế để gia chủ thắp hương. Bạn gái ngồi với nhau gặp mùa cốm, giở gói cốm tươi ra dúm dúm tay vừa ăn vừa chuyện rất chi là thú vị, có chị mua thêm vài quả chuối chín bẻ ra chấm với cốm, thấy sao hương vị hợp nhau thế chứ.

Xứ lạnh mùa đông Vancouver về sớm hơn quê mình, ngoài sân những cánh lá phong đỏ rơi nghiêng theo từng cơn gió, đem cái rét tái tê bên cửa sổ.

Ngày nghỉ cuối tuần có thời gian để thư giãn và làm vài món ăn ngon quê nhà.

Gói cốm tươi được bọc qua hai lớp lá sen tươi, lá tươi như cốm, hai chiếc lạt rơm quấn ngang qua gói cốm thật duyên dáng, không khác gì so với cách đây ít ngày khi được bạn bè trao tặng làm quà trước khi lên đường. Lá sen vẫn tươi, mở gói cốm mà thấy bóng dáng thu như vẫn đọng lại trên từng hạt cốm.

Tần ngần một chút sẽ đưa cốm về đâu, ở xa quê cốm tươi quí lắm, đem được cốm theo qua Thái Bình Dương gần hai mươi tiếng đồng hồ, còn qua khỏi trạm hải quan kiểm soát quả là may, mới thấm câu nói “của một đồng công một nén” .

Lại nhớ ngày xưa mẹ khéo tay lắm, món mặn cho thức ăn có chả cốm, ăn chơi có chè cốm, cốm xào. Hồi xưa không thấy ai làm xôi cốm như bây giờ, có lẽ xa xỉ quá chăng?

Con gái nhớn ngồi bên bếp chờ mẹ sai vặt, nhón tay bốc dăm hạt cốm ăn vã, chao là dẻo, ấy là thơm. Mẹ không dùng nước dừa tươi, trong cái chảo mẹ cho nước lã và mấy thìa đường cát trắng, thêm một thìa mỡ nước rồi khuấy nhẹ đun nóng lên, tiếp đến đổ bát cốm vào chảo nước đường và hạ nhiệt bếp xuống, tay vẫn đảo đều cho cốm ngấm. Mẹ bảo không cần phải đảo nhiều quá làm nát cốm, cũng không xào quá lâu, chừng mười lăm phút là được rồi, lại cho thêm thìa mỡ nước bảo để cho bóng mặt cốm. Mẹ không cho vani hay tinh dầu nước hoa gì vào cốm, hương cốm mộc có cái duyên riêng. Cốm xào xong cho ra cái đĩa dàn đều, có khi mẹ rắc lên trên đĩa cốm ít sợi dừa nạo trắng muốt, chắc để trang trí cho đẹp mắt là chính, có hôm mẹ rắc những hạt vừng rang vàng điểm cho đĩa cốm thêm phần hấp dẫn. Chờ cho cốm nguội là thời gian sốt ruột nhất, tí lại đáo qua xem đã ăn được chưa. Ăn nóng thì nát, nguội quá có khi dai, ngon nhất là lúc đang nóng chuyển sang âm ấm, cảm nhận được mùi thơm cốm xào vấn vương mà độ dẻo cũng vừa. Trẻ con thích ăn cốm xào thế thôi, người lớn thì thêm ngụm nước trà.

Chả cốm thì khác hẳn với mua ở ngoài hàng, cốm tươi trộn với giò sống thêm ít thịt băm, gia vị ít thôi hành tỏi hạt tiêu nhiều làm nặng mùi mất thanh, chỉ cần nước mắm và mì chính là được rồi. Đảo đều cho các thứ nhuyễn vào nhau rồi cho từng thìa thịt cốm lên cái đĩa đem hấp. Hấp chừng mười phút rồi lấy ra chờ cho thật nguội mới rán. Chảo mỡ nóng vừa thôi đừng nóng quá, cho từng cái chả vào chiên, hạt cốm gặp mỡ nóng vừa tới nở rộp lên như hạt bỏng gạo, chả chiên xong bên ngoài hơi giòn mà bên trong vẫn dẻo mềm. Chả cốm cầm tay ăn mới thích.

Mẹ giờ tóc trắng mắt bạc nhìn xa xăm, không nhớ chuyện hôm nay, nhưng rất nhớ chuyện ngày xưa, chị giúp việc ra cổng rồi vẫn dặn với theo “chị đi chợ mua giúp tôi hai lạng cốm về xào cho con Thuỷ ăn nó thích lắm, ở bên đấy làm gì có cốm mà ăn “!

Con gái giờ không còn bé bỏng để ăn vụng cốm của mẹ nữa, vẳng nghe tiếng mẹ chơi với ngoài cửa chợt thoáng buồn, không nhớ lần cuối cùng được ăn cốm mẹ xào là bao giờ, nhưng chắc sẽ không được mẹ xào cho ăn nữa, ngót chín mươi rồi thỉnh thoảng giữa buổi lại thắc mắc “sáng giờ mẹ ăn gì chưa con nhỉ?”

Mẹ giờ quên nhiều đấy nhưng vẫn nhớ dặn “cho mấy gói cốm vào vali đem về có cái mà ăn con nhé !”

Hôm nay ở một nơi xa rất xa, gói cốm tươi như hôm qua mới bên mẹ, giờ con lại làm Chả cốm, cốm xào cho cháu của mẹ và kể cho nó nghe những câu chuyện về cốm không chỉ là món ăn đơn thuần, cốm còn mang trong mình biết bao cái tình của riêng nó…..

Thuy Nguyen

Sáng nay, tôi dậy thật sớm đi chợ, chuẩn bị làm cơm và các đồ lễ để thắp hương gia tiên nhân ngày lễ Vu Lan. Cũng vẫn là các món ăn truyền thống gà, giò, tôm mực… các loại trái cây và các loại bánh… đủ cả và tươm tất. Bưng mâm cơm lên cúng mà lòng tôi vẫn thấy nhớ, thấy thiêu thiếu một thứ gì đó. Phải rồi, đó là món cọ om, dưa trám…những món ăn dân dã của người dân vùng trung du Cẩm Khê, Phú Thọ nhưng lại là những món đặc trưng của quê hương, là vị quê không thể thiếu trong mâm cơm ngày lễ của gia đình chồng tôi.

Hồi nhỏ đi học, không hiểu sao tôi rất thích bài thơ “Đã có ai dậy sớm/ Nhìn lên rừng cọ tươi?/ Lá xòe từng tia nắng/ Giống hệt như mặt trời / Rừng cọ ơi rừng cọ!/ Lá đẹp lá ngời ngời, / Tôi yêu thường vẫy gọi/ Mặt trời xanh của tôi” (Nguyễn Viết Bình). Tôi cứ liên tưởng đến một vùng đất trung du cây cối trập trùng, và những ngôi nhà lợp lá cọ lúp xúp hiện ra ở hai bên sườn đồi. Sau này chẳng biết có phải vì có duyên với những câu thơ ấy không mà tôi đã về làm dâu ở vùng đất “Rừng cọ đồi chè đồng xanh ngào ngạt” ấy. Khi được tận mắt trông thấy những đồi cọ xanh mướt trải dài tít tắp và những thân cọ rêu mốc, lá tròn xoe xanh ngắt tua tủa vút lên trời cao trong nắng sớm, tôi không khỏi ngỡ ngàng.

Trước đây, tôi chỉ biết lá cọ để lợp nhà, làm chổi chứ chưa từng biết đến quả cọ lại là một thức quà ngon của vùng đất này. Bố chồng tôi bảo vào khoảng cuối tháng 10, đầu tháng 11, khi những cơn gió đầu mùa bắt đầu se lạnh là lúc cọ bắt đầu chín. Người ta sẽ chọn những quả cọ nếp già, đen bóng rửa sạch để om. Khi om chú ý thời gian và độ sôi của nước. Nếu để quá lửa, cọ sẽ tóp lại, cứng và chát. Quả cọ khi om có màu nâu đậm, dầu cọ nổi váng mỡ bám quanh nồi rồi chuyển sang màu vàng ươm là được. Tôi vẫn nhớ bữa cơm đầu tiên ở nhà chồng, nhìn thấy đĩa cọ om vàng suộm, béo ngậy trên mâm cơm, tôi lạ lắm không biết là món gì nhưng nghĩ chắc là ngon. Anh chồng nhẹ nhàng gắp một quả cọ bỏ vào bát tôi và bảo “Đây là món cọ om, em ăn đi, ngon lắm đấy”. Quả thực, khi miếng cọ om đưa vào miệng, ta cảm nhận được vị mềm bùi, dẻo ngọt, béo ngậy của món ăn dân dã.

Không chỉ được thưởng thức món cọ om, tôi còn ấn tượng và thích món trám bùi muối dưa do bố chồng tôi làm.

Đầu hồi nhà chồng tôi có một cây trám đen. Cây cao to, lá xanh thẫm, tươi tốt quanh năm. Bóng cây mát rượi gọi đến bao nhiêu là chim chóc. Cây luôn mang đến không gian mát mẻ và cảm giác bình yên mỗi khi chúng tôi về với bố mẹ. Tôi nhớ khi ấy vào độ thu, những cơn gió heo may vi vút thổi qua, những quả trám thi nhau rụng lộp độp trên nóc nhà, lăn lông lốc đầy sân. Sáng ra, bố tôi đã lúi húi gom nhặt những quả chín rụng đen thẫm cho vào rổ rồi rửa sạch, chia đều vào các túi biếu bà con xóm giềng mỗi người một ít, một phần bố để dành cho tôi mang về biếu bố mẹ và để tủ lạnh ăn dần. Số còn lại bố để muối dưa. Có những năm trám được mùa, cây sai trĩu quả, ăn không hết bố còn mang ra chợ bán. Tiền bán trám bố dành dụm cho các cháu mua quần áo, đóng học mỗi dịp năm học mới đến. Bố bảo nhờ có cây trám này mà bố nuôi được bốn người con ăn học hết Đại học đấy. Tấm lòng thơm thảo, tình yêu thương, đức hi sinh của bố luôn làm cho tôi rưng rưng cảm động.

Năm nay, mùa thu đã về. Trám cũng vào mùa chín nhưng vì dịch bệnh phức tạp nên chúng tôi chẳng thể về với bố trong tết Vu Lan. Nhớ bố, tôi lại nhớ đến món dưa trám bố làm mới tuyệt làm sao! Để có món dưa trám, bố đã cẩn thận chọn những quả già đen nhánh, thịt màu tím sẫm rửa sạch rồi cho vào nồi đun sôi đến lúc chín đều thì vớt ra để nguội. Sau đó pha muối vào nước đun trám cho đủ độ mặn. Đổ trám vào cái vại sành nhỏ rồi đổ nước muối đã pha vào. Khi nước ngập hết quả trám thì đậy kín nắp khoảng nửa tháng sau là có thể ăn được. Cách muối khá đơn giản nhưng không phải ai muối cũng ngon. Dưa trám ngon là khi ăn, cùi trám vừa có vị mặn đậm đà của muối vừa có vị chua ngọt, rất bùi và thơm.

Quả trám không chỉ muối mà còn làm được nhiều món ngon khác như trám kho thịt ba chỉ, trám om, trám cuộn rau, xôi trám… Điều đặc biệt là trong mâm cơm ngày lễ Vu Lan, bao giờ bố cũng làm mấy món đó. Bố bảo đó là món đặc sản của quê hương.

Quả đúng là vậy, cọ om hay các món ăn từ quả trám không phải là các món cao lương mỹ vị. Trước đây, nó vốn là những món ăn thường ngày, chống đói của người dân nghèo nơi đây. Thế nhưng, ngày nay những món ăn đó lại trở thành đặc sản của một vùng quê mà không phải ai cũng được thưởng thức.

Với tôi, cọ om, dưa trám… là những món ăn mang đậm hương vị tình thân. Nó ngon không chỉ vì hương vị ngọt bùi của những trái quả mà còn ngon vì trong món ăn đó có hương vị của tình cảm yêu thương, sự đồng cảm, sẻ chia. Tôi thiết nghĩ nếu chúng ta biết yêu thương, trân trọng nhau, dành cho nhau tình cảm chân thành thì món ăn dù đạm bạc đến mấy ta vẫn thấy ngon, thấy hạnh phúc. Hạnh phúc nào có phải là những gì xa xôi mà con người cứ phải mải mê kiếm tìm? Hạnh phúc thật gần, nó ở ngay quanh ta, trong những trái quả, trong những món ăn mang đậm hương vị quê nhà. Vâng, cái mùi vị đặc biệt ấy sẽ mãi neo đậu trong tâm hồn mỗi con người và luôn khơi gợi, hướng con người tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống!

Đào Ngọc Hà