Top 5 Bài soạn “Ai đã đặt tên cho dòng sông” của Hoàng Phủ Ngọc Tường lớp 12 hay nhất

I, Tìm hiểu chung bài Ai đã đặt tên cho dòng sông

1.Tác giả

Hoàng Phủ Ngọc Tường là một cây bút viết kí tài hoa, uyên bác.

2.Tác phẩm

Bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông” là bút kí xuất sắc viết tại Huế.

II, Đọc hiểu bài Ai đã đặt tên cho dòng sông

Câu 1 (trang 203 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1)

Sông Hương ở thượng lưu được tác giả miêu tả với vẻ đẹp vừa mạnh mẽ, dữ dội “phóng khoáng và man dại” nhưng cũng có lúc dịu dàng và say đắm, trữ tình và thơ mộng.

Hoàng Phủ đã dùng ngòi bút tài hoa của mình để khắc họa hình ảnh Hương Giang thật đẹp, thật diễm lệ và thơ mộng: “một bản trường ca của rừng già”; “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác”, cuộn xoáy như một cơn lốc” nhưng có có lúc thơ mộng: “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.

Cách sử dụng từ ngữ độc đáo: bản trường ca của rừng già, dịu dàng và say đắm…

Sử dụng nhiều phép tu từ: so sánh kết hợp nhân hóa: “sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại”, “Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng…”

Câu 2 (trang 203 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1)

Sông Hương có sự thay đổi tính cách khi về đồng bằng đến ngoại vi thành phố Huế. Theo nhà văn, sông “đã chế ngự sức mạnh bản năng ở ngoài con gái” để “mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa sứ sở”.

Sự am hiểu, tài hoa và uyên bác của Hoàng Phủ Ngọc Tường đã gây ấn tượng mạnh đối với trực giác của người đọc, những so sánh liên tưởng độc đáo, ấn tượng mạnh: “Sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn”, “dòng sông mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi” những ngọn đồi này “tạo nên những mảng phản quang nhiều màu sắc”, “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”.

Vẻ đẹp trầm mặc của sông Hương khi ở ngoại ô thành phố Huế được cụ thể hóa qua hai câu ca dao:

“Bốn bề núi phủ mây phong

Mảnh trăng thiên cổ, bóng tùng vạn niên”

Câu 3 (trang 203 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1)

* Khi chảy vào thành phố Huế, sông Hương trở nên vui tươi hẳn lên và đặc biệt chậm rãi, êm dịu.

Tác giả đã sử dụng những hình ảnh, những cách ví von so sánh đầy sáng tạo: “Phía đó, nơi cuối đường, nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non…Đấy là điệu slow tình cảm riêng dành cho Huế”.
Tác giả so sánh những nét đặc trưng của sông Hương với những dòng sông: sông Xen, sông Đa – nuýp, đặc biệt sông Nê – va với những phiến băng trôi nhanh như chiếc thuyền của những chú chim hải âu. Để qua đó thấy được vẻ đpẹ riêng của dòng sông Hương, hay vẻ đẹp của dòng sông cũng chính là vẻ đpẹ của tâm hồn con người Huế: thủy chung, dịu dàng.

Câu 4 (trang 203 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1)

Vẻ đẹp của sông Hương được nhà văn phát hiện và diễn tả dưới tả dưới góc nhìn địa lí, lịch sử, văn hóa. Bởi vậy, dòng sông hiện lên sống động, ấn tượng và trở nên mới mẻ hơn qua trang viết của Hoàng Phủ Ngọc Tường, có thể nói ông đã đi theo đúng tôn chỉ của mình: đem cái đẹp và tiếng thơm đắp xây cho văn hóa, xứ sở.

Câu 5 (trang 203 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1)

Nét đặc sắc trong văn phong của Hoàng Phủ Ngọc Tường:

Ngòi bút tài hoa, uyên bác, hiểu biết sâu rộng.
Nhìn sự vật dưới nhiều góc độ tạo nên chiều sâu cho ngòi bút
So sánh liên tưởng, độc đáo, giàu sức gợi và có tứ khi gắn hình ảnh sông Hương với vẻ đẹp như của người con gái.

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả

Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937 tại thành phố Huế, quê gốc ở Quảng Trị. Ông học tại Huế hết bậc Trung học; tốt nghiệp Trường đại học sư phạm Sài Gòn năm 1960 và trường đại học Huế năm 1964. Năm 1966, Hoàng Phủ Ngọc Tường thoát li lên chiến khu, tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước bằng hoạt động văn nghệ. Ông từng là Tổng thư ký Hội văn học nghệ thuật Trị Thiên – Huế, Chủ tịch Hội văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên, Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt.
Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên về bút ký. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là ở sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với tư duy đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa địa lý,… Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội súc tích, mê đắm và tài hoa.
Năm 2007, ông được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
Các tác phẩm bút ký chính: ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu (1971) Rất nhiều ánh lửa (1979), Ai đã đặt tên cho dòng sông? (1986), Hoa trái quanh tôi (1995), Ngọn núi ảo ảnh (1999),…

2. Tác phẩm

Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là bút ký xuất sắc, viết tại Huế ngày 4 -1 -1981, in trong tập sách cùng tên. Bài bút ký có ba phần, văn bản trong sách giáo khoa là phần thứ nhất.
Đoạn trích được chia thành hai phần: Phần 1 là từ đầu cho đến quê hương xứ sở ở đây nói về thủy trình của sông Hương; phần hai là phần còn lại nói về con sông của lịch sử và của thi ca.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1

Sông Hương vùng thượng lưu được tác giả miêu tả như thế nào? Nhừng hình ảnh chi tiết, những liên tưởng và thủ pháp nghệ thuật nào cho thấy nét riêng trong lối viết ký của tác giả.

Bài làm:
Sông Hương vùng thượng lưu mang vẻ đẹp của sức sống mãnh liệt, hoang dại, bí ẩn, sâu thẳm nhưng cũng có lúc dịu dàng, say đắm. Sự mãnh liệt, hoang dại của con sông được thể hiện qua những so sánh: “Bản trường ca của rừng già”, những hình ảnh đầy ấn tượng: “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn”, sự mãnh liệt thể hiện qua những ghềnh thác, cuộn sóng như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn… Vẻ dịu dàng, say đắm: sắc màu rực rỡ (“những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”). Dòng sông được nhân hóa như một cô gái di-gan phóng khoáng và man dại, rừng già đã hun đúc cho “cô gái” một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Sông Hương với cuộc hành trình gian truân để về chảy trong thành phố. Như vậy, với việt miêu tả sông Hương ở vùng thượng lưu đã khiến ngay từ đầu trang viết người đọc đã cảm nhận được sự cảm nhận tài hoa của ngòi bút Hoàng Phủ Ngọc Tường: liên tưởng kì thù, xác đáng, ngôn từ gợi cảm… tạo sức cuốn hút, hấp dẫn về một con sông mang linh hồn, sự sống.

Câu 2: Trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1
Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố bộc lộ những phẩm chất nào trong ngòi bút của tác giả? Hiệu quả thẩm mĩ của lối viết đó.
Bài làm:
Dưới ngòi bút của Hoàng Phủ Ngọc Tường. sông Hương như một cô gái đẹp nằm mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại, nàng ngủ mơ màng mong người tình đến đánh thức. Với kiến thức địa lý tác giả đã miêu tả tỉ mỉ về sông Hương chuyển dòng một cách liên tục uốn mình với những đường cong thật mềm mại. Sông nước sông Hương thay đổi theo ngày: sớm xanh trưa vàng chiều tím. Hình dáng như tấm lụa mềm mại trên cơ thể người thiếu nữ. Sông Hương hiện lên nét trầm mặc cổ kính như triết lý cổ thi. Vận dụng kiến thức về văn hóa văn học tác giả đã tạo cho người đọc vẻ đẹp trầm mặc như triết lý cổ thi “Đi giữa sông Hương cũng chuyển mình ngày bên những lăng tẩm, thành quách của vua chúa thời Nguyễn. Con sống hiền hòa ở ngoại vi thành phố Huế như nép mình bên giấc ngủ nghìn thu của vua chúa.

Câu 3: Trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1
Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế có nét đặc trưng gì? Phát hiện của tác giả về nét riêng biệt của dòng sông cho thấy những điều gì trong tình cảm của tác giả đối với xứ Huế và dòng sông ?
Bài làm:
Cuối cùng sông Hương đã đến được với thành phố của mình, con sông mang một vẻ đẹp độc .Sông Hương như một điệu slow tình cảm của Huế. Lưu tốc của con sông khác hẳn với dòng sông khác. Phải chăng vì quá yêu thành phố của mình, con sông Hương muốn nhìn ngắm thành phố của mình lâu hơn trước khi rời xa nó. Đó là tình cảm của dòng sông hương với Huế hay chính la tình cảm đăc biệt mà Hoàng Phủ Ngọc Tường dành cho sông Hương và xứ Huế. Sông Hương như người tài nữ đánh đàn trong đêm khuya. Viết về sông Hương giữa lòng thành phố Huế tác giả không quên những nét đẹp văn hóa gắn liền với dòng sông thơ mộng. ở góc độ âm nhạc tác giả gọi sông Hương là người tài nữ đánh đàn. Sông Hương được ví như người tình dịu dàng và thủy chung. Ngòi bút của tác giả đã thực sự thăng hoa khi vẽ nên những hình ảnh đầy ấn tượng, những cảm nhận tinh tế, những liên tưởng, so sánh đẹp đến bất ngờ, lí thú, thể hiện tình yêu say đắm với con sông. Đó là những nét bút thật “dịu dàng, tình tứ, đắm đuối”: “chiếc cầu trắng ở thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như một vầng trăng non”, sông Hương “uốn một cánh cung rất nhẹ sang cồn Hiến”, đường cung ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu, “nghìn cánh hoa đăng bồng bềnh” làm dòng sông thêm lộng lẫy, con sông ngập ngừng như có “những vấn vương của một nỗi lòng, không nỡ rời xa thành phố…”. Quả đúng như câu thơ Thu Bồn: “Con sông dùng dằng, con sông không chảy Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”.

Câu 4: Trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1
Tác giả đã tô đậm những phẩm chất gì của sông Hương trong lịch sử và thơ ca? Phân tích cách nhìn độc đáo mang tính phát hiện của tác giả?
Bài làm:
Tác giả đã tô đậm cho con sông Hương ấy bao nét thơ thật dịu dang, thơ mộng mà hoang dã, đa tình, lịch lãm và cổ kính. Từ góc độ văn hóa truyền thống lịch sử tác giả cũng đã khắc họa sông Hương với nét tính cách đăc biệt qua đó cũng tái hiện lại cho bạn đọc những hình ảnh trong lịch sử và gắn liền với những phẩm chất rất riêng của người Huế. Mà đặc biệt hơn là vẻ đẹp của người con gái Huế luôn nhẹ nhàng, bay bổng mà rất đằm thắm. Phẩm chất của sông Hương được tác giả tô đậm: thơ mộng, hoang dã nhưng duyên dáng, đa tình, lịch lãm và cổ kính. Cách nhìn độc đáo của tác giả: từ góc độ văn hóa truyền thống, giàu chất thơ.

Câu 5: Trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1
Qua đoạn trích anh chị có nhận xét gì về nét riêng trong văn phong của tác giả?
Bài làm:
Soi bóng tâm hồn với tình yêu say đắm, lắng sâu niềm tự hào tha thiết đối với quê hương, xứ sở và đối tượng miêu tả, khiến đối tượng trở nên lung linh, huyền ảo, đa dạng như đời sống, như tâm hồn con người. Sức liên tưởng kì diệu, sự hiểu biết phong phú về kiến thức địa lí, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và trải nghiệm của bản thân. Ngôn ngữ trong sáng, phong phú, uyển chuyển, giàu hình ảnh, giàu chất thơ, sử dụng nhiều phép tu từ như: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ… Có sự kết hợp hài hóa của cảm xúc, trí tuệ, chủ quan và khách quan.

Luyện tập
Bài tập 1: trang 203 sgk Ngữ Văn 12 tập một
Anh (chị) tâm đắc nhất với đoạn văn nào trong bài bút kí? Qua đoạn văn đó, hãy phân tích những nét đặc sắc về ý tưởng, hình ảnh và ngôn ngữ của tác giả.
Bài làm:
Đoạn văn tôi tâm đắc nhất
[…] Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, hình như chỉ có sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất. Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng. Giữa dòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại. Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Nhưng chính rừng già nơi đây, với cấu trúc đặc biệt có thể lí giải được về mặt khoa học, đã chế ngự sức mạnh bản năng ở người con gái của mình để khi ra khỏi rừng, sông Hương nhanh chóng mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở. Nếu chỉ mải mê nhìn ngắm khuôn mặt kinh thành của nó, tôi nghĩ rằng người ta sẽ không hiểu nổi một cách đầy đủ bản chất của sông Hương với cuộc hành trình gian truân và nó đã vượt qua, không hiểu thấu phần tâm hồn sâu thẳm của nó mà dòng sông hình như không muốn bộc ộ, đã đóng kín lại ở cửa rừng và ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng […]

Những nét đặc sắc về ý tưởng, hình ảnh và ngôn ngữ của tác giả.
Ý tưởng: vô cùng độc đáo khi đã so sánh dòng sông Hương với hai hình ảnh người con gái “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” và ” người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”
=> Sông Hương ở thượng nguông mang cái dữ dội, phóng khoáng của đại ngàn Trường Sơn nhưng khi về đến vùng châu thổ, về gần với Huế, sông Hương đã có những bước trưởng thành để mang phù sa về bồi đắp cho hai bên bờ sông.

Hình ảnh và ngôn ngữ: sử dụng những hình ảnh với sự kết hợp của kiến thức trên nhiều lĩnh vực (hội họa, âm nhạc) dựng nên một bức tranh đầy màu sắc với gam màu nóng là chủ đạo (màu đỏ chói lọi của hoa đỗ quyên rừng). Tác giả liên tiếp sử dụng những động từ mạnh trong đoạn văn để cho thấy tốc độ dòng chảy mãnh mẽ, lưu tốc lớn và có thể cuốn phăng mọi thứ trên đường một cách dễ dàng
=> Vốn hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lí và văn chương cùng một văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và tài hoa của Hoàng Phủ Ngọc Tường.

I. Đôi nét về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường
– Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937 tại thành phố Huế, quê gốc ở làng Bích Khê, xa Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị
– Ông học tại Huế hết bậc Trung học, tốt nghiệp trường Đại học Sư phạm Sài Gòn năm 1960 và trường Đại học Huế năm 1964
– Năm 1966, Hoàng Phủ Ngọc Tường thoát li lên chiến khu, tham gia cuộc kháng chiến chống Mĩ bằng hoạt động văn nghệ
– Ông từng là Tổng thư kí Hội văn học nghệ thuật Trị Thừa – Thiên, Chủ tịch Hội Văn học Bình Trị Thiên, Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt
– Năm 2007, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật
– Các tác phẩm chính: Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu, Rất nhiều ánh lửa, Ai đã đặt tên cho dòng sông, Hoa trái quanh tôi, Ngọn núi ảo ảnh…
– Phong cách sáng tác:
+ Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí…
+ Lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa.

II. Đôi nét về tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông
1. Hoàn cảnh ra đời
– Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là bài bút kí xuất sắc, viết tại Huế, ngày 4-1-1946, in trong tập sách cùng tên.
– Bài bút kí có 3 phần, văn bản thuộc phần thứ nhất

2. Bố cục (2 phần)
– Phần 1 (từ đầu đến “quê hương xứ sở”): Thủy trình của sông Hương
– Phần 2 (còn lại): Vẻ đẹp lịch sử, văn hóa và thi ca của sông Hương

3. Giá trị nội dung
– Hoàng Phủ Ngọc Tường xứng đáng là “một thi sĩ của thiên nhiên” (Lê Thị Hướng). Với những trang viết mê đắm, tài hoa, súc tích, tác giả đã thực sự làm giàu thêm cho linh hồn bức tranh thiên nhiên xứ sở.
– Sông Hương thực sự trở thành “gấm vóc” của giang sơn tổ quốc.Bài kí góp phần bồi dưỡng tình yêu, niềm tự hào đối với dòng sông và cũng là với quê hương, đất nước

4. Giá trị nghệ thuật
– Thể loại bút kí
– Văn phong hướng nội, súc tích, tinh tế và tài hoa
– Sức liên tưởng phong phú, vốn hiểu biết phong phú trên nhiều lĩnh vực
– Ngôn ngữ phong phú, giàu hình ảnh, giàu chất thơ, sử dụng các biện pháp tu từ (so sánh, nhân hóa…)
– Có sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và trí tuệ, chủ quan và khách quan

III. Trả lời câu hỏi
Câu 1:

* Sông Hương vùng thượng lưu được tác giả miêu tả qua đoạn trích:

Sông Hương được miêu tả với những đối cực:

– Sông Hương “là bản trường ca của rừng già” với nhiều tiết tấu hoành tráng, dữ dội khi “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”. Và sông Hương khi “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”

– Sông Hương như “một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”, có “bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng” và sông Hương như “cô gái đã bị chế ngự bản năng” “mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ”, “là người mẹ phù sa”, mang vẻ đẹp còn phong kín, bí ẩn

=> Sông Hương mang nét đẹp của con người xứ Huế, là một phần của Huế hay chính sông Hương đã góp phần tạo nên một tạng riêng của con người xứ Huế.

* Những hình ảnh, chi tiết ở trên đã cho thấy nét riêng trong lối viết kí của tác giả.

+ Tác giả sử dụng những từ ngữ giàu giá trị tạo hình, gợi tả chính xác vẻ đẹp sông Hương vừa hùng vĩ, man dại, vừa trữ tình say đắm lòng người.

+ Sử dụng thành công biện pháp so sánh và nhân hoá cùng liên tưởng liên tưởng kì thú, xác đáng, ngôn từ gợi cảm… tạo sức cuốn hút, hấp dẫn về một con sông mang linh hồn, sự sống.

Câu 2:

Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố bằng ngòi bút sắc sảo tác giả lại tái hiện thêm lần nữa con sông với vẻ đẹp lãng mạn:

– Nhưng khi ra khỏi vùng núi, sông Hương như một nàng tiên được đánh thức, như bỗng bừng lên sức trẻ và niềm khao khát của tuổi thanh xuân:

+ “Chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột”,

+ “uốn mình theo những đường cong thật mềm”,

+ “đột ngột vẽ một hình cung thật tròn về phía Đông Bắc ôm lấy chân đồi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế”.

+ “trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, với những điểm cao đột ngột”

=> Từ tượng hình và cách liên tưởng táo bạo của tác giả khiến sông Hương có linh hồn, biết ý thức như một người con gái đáng yêu của xứ sở mình.

– Tác giả nhìn sông Hương qua nhiều trạng thái và vẻ đẹp khác nhau:

+ Có lúc “mềm như tấm lụa” khi qua Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo.

+ Có khi ánh lên “những mảng phản quang nhiều màu sắc”: “sớm xanh , trưa vàng, chiều tím” lúc đi qua những dãy đồi phía Tây Nam thành phố

+ Có lúc mang “vẻ đẹp trầm mặc nhất” “như triết lí, như cổ thi” khi vòng qua bao lăng tẩm, đền đài

+ Có lúc tươi tắn và trẻ trung khi gặp “tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà”

=> Bút pháp kể và tả được kết hợp nhuần nhuyễn và tài hoa làm nổi bật vẻ đẹp vừa mạnh mẽ vừa dịu dàng của sông Hương.

– Sông Hương được ví như: “người đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoang dại” được “người tình mong đợi đến đánh thức”

=> liên tưởng đặc biệt và năng lực quan sát tinh tế, sự phong phú về ngôn ngữ hình tượng tạo nên những câu văn mang đậm màu sắc và gây ấn tượng mạnh cho người đọc.

Câu 3:

Sông Hương khi chảy và thành phố có nét đặc trưng riêng.

– Sông Hương như “vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long…”

=> tâm trạng của một người đi xa “tìm đúng đường” về đang nao nức bồi hồi

=> Một so sánh lạ: dùng tiếng “vâng” e ấp, ngập ngừng, thiêng liêng trong tình yêu để tả hình dáng mềm mại của dòng sông=> cái nhìn tình tứ của nhà văn.

– Liên tưởng, suy tư của người nghệ sĩ:

+ So sánh sông Hương với sông Xen của Pa-ri, sông Đa-nuýp của Bu-đa-pét => những con sông là linh hồn của thủ đô, biểu tượng văn hoá của quốc gia và lòng tự hào về sông Hương và kinh thành Huế

=> Nét độc đáo nhất của dòng sông Hương đoạn này chính là ở những chi tiết và suy tư cảm nhận của một người con rất yêu, rất hiểu dòng sông và kinh thành Huế

Câu 4:

Tác giả cảm nhận sông Hương từ nhiều góc độ:

a. Trong quan hệ với lịch sử: Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi dấu những thế kỉ vinh quang của dân tộc:

– Thế kỉ XV ở sách Dư địa chí của Nguyễn Trãi, nó mang tên là Linh Giang, nó là “dòng sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía tây nam của tổ quốc Đại Việt qua những thế kỉ trung đại”.

– Thế kỉ XVIII, nó “vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ”

– Thế kỉ XIX, nó “sống hết lịch sử bi tráng … với máu của những cuộc khởi nghĩa”

b. Sông Hương còn gắn với cuộc đời và thơ ca:

-“Có một dòng thi ca về sông Hương”, “dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ”

=> Sông Hương là nguồn cảm hứng bất tận.

– Sông Hương mang vẻ đẹp giản dị mà khác thường:

+ Khi nghe lời gọi của Tổ quốc: “nó biết cách tự hiến đời mình làm một chiến công”

+ Khi trở về với cuộc sống bình thường: “làm một người con gái dịu dàng của đất nước”

=> Lịch sử – hùng tráng và đời thường – giản dị, tự biết thích ứng với từng hoàn cảnh khác nhau.

– Chính vẻ đẹp ấy làm cho sông Hương không bao giờ lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ. Mỗi nhà thơ có một khám phá riêng về nét đẹp của dòng sông này

=> Sông Hương mang đến niềm cảm hứng bất tận, mới mẻ cho các nghệ sĩ.

Câu 5:

Nét đặc sắc riêng của phong cách nghệ thuật tác giả qua đoạn trích:

– Ngoài so sánh, tác giả còn sử dụng nhiều biện pháp nhân hoá, ẩn dụ, lối văn thuyết minh có cảm xúc như một kiểu đòn bẩy nghệ thuật giàu hình ảnh, giàu sức gợi cảm.

– Tình yêu say đắm, niềm tự hào tha thiết với quê hương xứ sở, với đối tượng miêu tả, khiến dòng sông trở nên lung linh huyền ảo, đa dạng như đời sống, như tâm hồn con người.

– Đặc biệt với sức liên tưởng kì diệu, sự hiểu biết phong phú về kiến thức địa lí, lịch sử, văn hóa nghệ thuật và những trải nghiệm của bản thân

– Sự tinh tế tài hoa, tao nhã, hướng nội

– Giọng điệu trữ tình giàu chất suy tưởng và triết luận

– Sự kết hợp giữa hội họa, nhạc và thơ

=> người viết đã làm nên thành công cho bài kí Ai đã đặt tên cho dòng sông ?

Luyện tập

Sông Hương ở ngoại vi thành phố:

Về đến đồng bằng, sông Hương có những thay đổi và bộc lộ nhiều vẻ đẹp đa dạng:

– Thay đổi:

+ Thay đổi về tính cách

+ Thay đổi hình dáng

=>Những thay đổi về mặt tự nhiên có thể giải thích được lại được tác giả giải thích bằng một tầm nhìn khác: dường như những thay đổi của sông Hương không phải do địa hình tự nhiên mà nó là bản chất, là thuộc tính của dòng Hương Giang. Về đến đồng bằng, con sông đã thực sự trở về với tính cách dịu dàng mềm mại linh hoạt. Từ tượng hình và cách liên tưởng táo bạo, tác giả đang nhìn sông Hương như một người con gái đáng yêu của xứ sở mình.

– Vẻ đẹp đa dạng: cảnh đẹp sông Hương như bức tranh nhiều đường nét

+ Vẻ đẹp đa màu sắc, biến ảo

+ Vẻ đẹp trầm mặc mang màu sắc triết lí, cổ thi

+ Vẻ đẹp vui tươi giữa những biển bãi xanh biếc của vùng ngoại ô

+ Vẻ đẹp mơ màng trong sương khói khi nó rời xa thành phố để đi qua những bờ tre, lũy trúc và những hàng cau thôn Vĩ Dạ

=> Hoàng Phủ Ngọc Tường không phải đang viết về sông Hương như một cảnh đẹp tự nhiên của xứ Huế mà là đang viết về sông Hương như một người con của mảnh đất quê hương, một phần cơ thể của xứ Huế thơ mộng, lãng mạn và trữ tình. Thủ pháp so sánh, liên tưởng rộng tự do phóng khoáng rất đặc trưng của kí đã được tác giả sử dụng tối đa đã mang lại hiệu quả nghệ thuật cao.

=> Trong cái nhìn sâu sắc tinh tế và lãng mạn của tác giả, thủy trình của dòng sông Hương như cuộc tìm kiếm tình nhân của người con gái đẹp, duyên dáng và tình tứ.

Tác giả – tác phẩm
1. Tác giả
Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên viết bút kí.
Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa trí tuệ và tính trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí…Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa.
Năm 2007, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

2. Tác phẩm.
Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là bài bút kí xuất sắc, viết tại Huế, ngày 4-1-1981, in trong tập sách cùng tên. Bài bút kí có ba phần, văn bản là phần trích thứ nhất.

Trả lời câu 1 trang 203 SGK Ngữ văn 12, tập 1

– Sông Hương vùng thượng lưu được đặt trong mối quan hệ mật thiết với dãy Trường Sơn hùng vĩ. Ở đây, sông Hương có một thủy trình gian truân nhưng từ đó nó bộc lộ vẻ đẹp phóng khoáng, man dại, tràn đầy sức sống:

+ là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn.

+ như một cô gái Di gan phóng khoáng và man dại.

+ bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng.

– Đặc sắc trong lối viết kí của tác giả khi viết về sông Hương ở thượng lưu: hình ảnh hùng vĩ tuyệt đẹp, liên tưởng độc đáo, lối so sánh ví von độc đáo, sáng tạo và bất ngờ.

Trả lời câu 2 trang 203 SGK Ngữ văn 12, tập 1

– Quan sát tinh tế, miêu tả tỉ mỉ những khúc quanh, những đặc điểm trong thủy trình của dòng sông (ngã ba Tuần…Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo) -> am hiểu về đặc điểm địa lí của dòng sông.

– Hàng loạt so sánh, liên tưởng bất ngờ, thú vị, ấn tượng.

– Văn phong súc tích, mê đắm, tài hoa;

– Lối biểu đạt giàu hình tượng, gợi hình gợi cảm.

=> Lối viết này đem lại hiệu quả thẩm mĩ đặc sắc: vừa làm nổi bật vẻ đẹp đa chiều (trí tuệ, thơ mộng, trầm mặc), lột tả tính cách đầy chủ động, bản lĩnh của sông Hương vừa bày tỏ tình yêu tha thiết và sự am hiểu sâu sắc của tác giả về dòng sông quê nhà.

Trả lời câu 3 trang 203 SGK Ngữ văn 12, tập 1

– Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế liền vui tươi, duyên dáng, hạnh phúc như một cô gái gặp được người tình nhân đích thực của đời mình:

+ Thấy thành phố Huế liền kéo một nét thẳng thực yên tâm;

+ Khi giáp mặt với thành Huế liền uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến, đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu;

+ Tặng cho Huế điệu chảy lặng lờ, điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế; dòng chảy ngập ngừng như muốn đi muốn ở…vấn vương của một nỗi lòng;

+ Khi ra khỏi kinh thành còn quyến luyến quay trở lại gặp thành phố một lần nữa ở thị trấn Bao Vinh.

=> Cách miêu tả sông Hương khi vào đến thành phố Huế cho thấy sự gắn bó, am hiểu và tình yêu mãnh liệt, bền chặt mà tác giả dành cho Huế, cho dòng sông.

Trả lời câu 4 trang 203 SGK Ngữ văn 12, tập 1

– Trong lịch sử: sông Hương mang vẻ đẹp hùng tráng, vẻ vang bởi nó gắn bó với lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc (tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới phía Nam của nước Đại Việt, soi bóng kinh thành Phú Xuân của Nguyễn Huệ vào thế kỉ 18, sống bi tráng cùng những cuộc khởi nghĩa thế kỉ 19, đi vào thời đại CMT8 và lập bao chiến công qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mĩ

=> Sông Hương là dòng sông của thời gian ngân vang, của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc.

– Trong thơ ca: sông Hương mang vẻ đẹp phong phú, đa dạng và không bao giờ tự lặp lại mình trong trong cảm hứng của các nghệ sĩ, khi thì thấp thoáng trong bản đàn của Thúy Kiều trong Truyện Kiều (Nguyễn Du), khi thì thay màu bất ngờ trong thơ Tản Đà, khi thì hùng tráng trong thơ Cao Bá Quát hay trở thành sức mạnh phục sinh trong thơ Tố Hữu.

Trả lời câu 5 trang 203 SGK Ngữ văn 12, tập 1

– Đoạn trích cho thấy văn phong độc đáo của Hoàng Phủ Ngọc Tường: tao nhã, hướng nội, tinh tế, tài hoa.

– Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí…

Luyện tập

Câu hỏi (trang 203 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

“Trong những dòng sông đẹp ở cả nước… chân núi Kim Phụng”

– Cái hay về ý tưởng:

+ Xây dựng nhiều trạng thái, cung bậc cảm xúc của con sông

+ Con sông Hương lúc này trở thành sinh thể có hồn, có tâm hồn, tính cách, bản ngã

– Hình ảnh: nhiều màu sắc, lung linh, huyền ảo, trầm ấm như đặc tính của dòng sông

– Ngôn ngữ: cô đọng, súc tích, diễn tả được thần thái của dòng sông, những cung bậc cảm xúc của chính nhà thơ khi cảm nhận về dòng sông.

Bố cục

Bố cục (2 phần)

– Phần 1 (từ đầu … quê hương xứ sở): hành trình của dòng sông Hương

– Phần 2 (còn lại): sông Hương của lịch sử, thơ ca

Nội dung chính

Đoạn trích bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về sông Hương.

Câu 1 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):

a, Vẻ đẹp của thượng lưu được tác giả miêu tả:

– Mang vẻ đẹp sức sống mãnh liệt, hoang dại, bí ẩn, sâu thẳm, có lúc dịu dàng, say đắm

+ Sự mãnh liệt hoang dại của con sông được thể hiện qua biện pháp so sánh: bản trường ca rừng già, hình ảnh đầy ấn tượng, sự mãnh liệt thể hiện qua ghềnh thác, cuộc sóng như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn

– Vẻ đẹp dịu dàng, say đắm: màu sắc rực rỡ

– Dòng sông được nhân hóa, cô gái di-gan phóng khoáng, man dại, rừng già hun đúc cho cô gái bản lĩnh dan dạ, tâm hồn tư do và trong sáng

b, Đầu bài viết người đọc cảm nhận sự tài hoa từ ngòi bút Hoàng Phủ Ngọc Tường: liên tưởng, kì thú, xác đáng, ngôn từ gợi cảm… hấp dẫn về con sông mang nét thơ mộng

– Kết thúc tác giả thể hiện trọn vẹn con sông, tâm hồn sâu thẳm của nó, dẫn dắt, mở sang đoạn tiếp

Câu 2 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):

Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố bộc l:

+ tài năng, khả năng quan sát, sử dụng ngôn ngữ của tác giả

+ Sự am hiểu tường tận về vị trí địa lý, đặc tính của con sông

+ Lối liên tưởng, so sánh tinh tế, thú vị

+ Am hiểu kiến thức văn hóa, văn học

– Tất cả hòa quyện tạo mang lại hiệu quả nghệ thuật khi tác giả miêu tả được vẻ đẹp trầm mặc, cổ điển cùng với nét tươi mới, hiện đại của sự vật

Câu 3 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):

Sông Hương khi chảy vào thành phố mang vẻ đẹp riêng:

+ Vẻ man dại, dịu dàng, trầm mặc của con sông

+ Con sông giờ đây được khám phá, phát hiện ở sắc thái, tâm trạng

+ Sông Hương gặp thành phố như hòa quyện với điểm hẹn tình yêu, trở nên vui tươi, đặc biệt êm dịu, lãng mạn

+ Ngòi bút tác giả thăng hoa khi tái hiện những cảm nhận tinh tế, liên tưởng, so sánh đẹp đến bất ngờ

– Tác giả dành tình cảm yêu mến đặc biệt cho con sông này, thấu hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp của dòng sông.

Câu 4 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):

Tác giả đã tô đậm con sông nhiều nét thơ dịu dàng, thơ mộng, hoang dã, đã tình, lịch lãm, cổ kính

+ Từ góc nhìn văn hóa truyền thống lịch sử tác giả khắc họa sông Hương với nét tính cách riêng biệt

+ Tái hiện chân thực hình ảnh lịch sử và phẩm chất riêng của người Huế, đặc biệt vẻ đẹp dịu dàng, đằm thắm của người con gái Huế

+ góc nhìn độc đáo, cách diễn tả phong phú, độc đáo của tác giả

Câu 5 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):

Nét đặc sắc trong văn phong của tác giả:

– Tình yêu dạt dào, sâu lắng của tác giả dành cho quê hương, xứ sở vào đối tượng miêu tả, khiến đối tượng trở nên lung linh, huyền ảo, đa dạng như chính con người sống động

– Sự liên tưởng diệu kì, những hiểu biết phong phú về kiến thức địa lý, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và trải nghiệm bản thân

– Ngôn từ trong sáng, phong phú, gợi tả, gợi cảm, giàu chất thơ

– Sử dụng thuần thục các phép tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ

– Sự kết hợp hài hòa của cảm xúc, trí tuệ, chủ quan và khách quan

Luyện tập

Đoạn trích tôi thấy đặc sắc và thích nhất:

“Trong những dòng sông đẹp ở cả nước… chân núi Kim Phụng”

– Cái hay về ý tưởng:

+ Xây dựng nhiều trạng thái, cung bậc cảm xúc của con sông

+ Con sông Hương lúc này trở thành sinh thể có hồn, có tâm hồn, tính cách, bản ngã

– Hình ảnh: nhiều màu sắc, lung linh, huyền ảo, trầm ấm như đặc tính của dòng sông

– Ngôn ngữ: cô đọng, súc tích, diễn tả được thần thái của dòng sông, những cung bậc cảm xúc của chính nhà thơ khi cảm nhận về dòng sông.