Top 5 Bài soạn “Sông nước Cà Mau” của Đoàn Giỏi lớp 5 hay nhất

I. VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

1. Tác giả

– Đoàn Giỏi (1925-1989) là tên khai sinh, ngoài ra nhà văn còn có các bút danh: Nguyễn Hoài, Nguyễn Phú Lễ, Huyền Tư; quê quán: Châu Thành, Tiền Giang.

– Trong những năm chống thực dân Pháp, Đoàn Giỏi công tác trong ngành an ninh rồi làm công tác thông tin, văn nghệ. Tập kết ra Bắc, từ năm 1955 ông chuyển sang làm công tác sáng tác và biên tập sách báo. Đoàn Giỏi là Uỷ viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam các khoá I, II, III.

– Tác phẩm đã xuất bản: Người Nam thà chết không hàng (kịch thơ, 1947), Khí hùng đất nước (kí, 1948),Những dòng chữ máu Nam Kì 1940 (kí, 1948), Đường về gia hương (truyện, 1948), Chiến sĩ Tháp Mười(kịch thơ, 1949), Giữ vững niềm tin (thơ, 1954), Trần Văn Ơn (truyện kí, 1955), Cá bống mú (truyện, 1956), Ngọn tầm vông (truyện kí, 1956), Đất rừng phương Nam (truyện, 1957), Hoa hướng dương (truyện ngắn, 1960), Cuộc truy tìm kho vũ khí (truyện, 1962), Những chuyện lạ về cá (biên khảo, 1981), Tê giác giữa ngàn xanh (biên khảo, 1982).

2. Tóm tắt tác phẩm Sông nước Cà Mau

Bài văn miêu tả cảnh quan thiên nhiên, sông nước vùng Cà Mau, mảnh đất tận cùng phía nam của Tổ quốc. Cảnh thiên nhiên ở đây thật rộng lớn, hoang dã và hùng vĩ, đặt biệt là những dòng sông và rừng đước. Cảnh chợ Năm Căn là hình ảnh trù phú, độc đáo, tấp nập về sinh hoạt của con người ở vùng đất ấy.

Trả lời câu 1 (trang 22 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Bài văn sông nước Cà Mau miêu tả cảnh gì? Theo trình tự như thế nào? Dựa vào trình tự ấy em hãy tìm bố cục của bài văn.

Em hãy hình dung vị trí quan sát của người miêu tả. Vị trí ấy có thuận lợi gì trong việc quan sát và miêu tả.

Lời giải chi tiết:

a)

– Bài văn miêu tả về cảnh quan sông nước vùng Cà Mau ở cực Nam Tổ quốc.

– Trình tự miêu tả: đi từ những ấn tượng chung về thiên nhiên vùng đất Cà Mau, rồi tập trung miêu tả, thuyết minh về các kênh rạch, sông ngòi với cảnh vật hai bên bờ, cuối cùng là cảnh chợ Năm Căn họp ngay trên mặt sông.

b) Bài văn chia thành ba đoạn:

– Đoạn 1: từ đầu đến “ lặng lẽ một màu xanh đơn điệu” – Những ấn tượng chung ban đầu về thiên nhiên Cà Mau.

– Đoạn 2: tiếp theo đến “ khói sóng ban mai” – Nói về các kênh rạch ở vùng Cà Mau và tập trung miêu tả con sông Năm Căn rộng lớn.

– Đoạn 3: còn lại: cảnh chợ Năm Căn đông vui, trù phú và nhiều màu sắc độc đáo.

c)

– Vị trí quan sát của người miêu tả là ở trên thuyền.

– Vị trí ấy giúp người miêu tả có thể miêu tả lần lượt về các con sông, kênh rạch và cảnh vật hai bên bờ, có thể dừng lại miêu tả kĩ hoặc lướt qua.

Trả lời câu 2 (trang 22 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Trong đoạn văn (từ đầu đến lặng lẽ một màu xanh đơn điệu) tác giả diễn tả ấn tượng ban đầu bao trùm về sông nước vùng Cà Mau. Ấn tượng ấy như thế nào và được cảm nhận qua những giác quan nào?

Lời giải chi tiết:

Những ấn tượng ban đầu của tác giả:

+ Kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện

+ Tất cả đều màu xanh

+ Âm thanh rì rào bất tận

+ Lặng lẽ một màu xanh đơn điệu

⟹ Cảm nhận bằng mọi giác quan, đặc biệt là cảm giác đơn điệu về màu xanh, về sự bất tận của rừng qua những câu kể và tả.

⟹ Sự choáng ngợp, thích thú của tác giả trước cảnh tượng thiên nhiên “lặng lẽ một màu xanh” của Cà Mau.

Trả lời câu 3 (trang 22 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Qua đoạn văn nói về cách đặt tên cho các dòng sông, con kênh ở vùng Cà Mau, em có nhận xét gì về các địa danh ấy? Những địa danh này gợi ra đặc điểm gì về thiên nhiên vùng Cà Mau?

Lời giải chi tiết:

– Cách đặt tên cho các dòng sông, con kênh không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà tạo thành tên: Chà Là, Cái Keo, Bảy Háp, Múi Giầm, Ba Khía … góp phần làm nên màu sắc địa phương không thể trộn lẫn với các vùng sông nước khác.

– Cách đặt tên như vậy đã cho thấy thiên nhiên ở đây còn rất tự nhiên, hoang dã, phong phú; con người sống rất gần với thiên nhiên.

Trả lời câu 4 (trang 22 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Đọc đoạn văn từ “Thuyền chúng tôi chèo thoát qua” đến “sương mù và khói sóng ban mai” và trả lời các câu hỏi:

a) Tìm những chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông và rừng đước.

b) Trong câu “ Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông cửa lớn, xuôi về Năm Căn ” có những động từ nào chỉ cùng một hoạt động của con thuyền? Nếu thay đổi trình tự những động từ ấy trong câu thì có ảnh hưởng gì đến nội dung được diễn đạt không? Nhận xét về sự chính xác và tinh tế trong cách dùng từ của tác giả ở câu này?

c) Tìm trong đoạn văn những từ miêu tả màu sắc của rừng đước và nhận xét về cách miêu tả màu sắc của tác giả.

Lời giải chi tiết:

a) Những chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông, rừng đước:

– Con sông rộng hơn ngàn thước;

– Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác;

– Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng bạc trắng;

– Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

b) Các động từ có trong câu: thoát, qua, đổ ra, xuôi về. Không thể thay đổi trình tự các động từ trong câu vì như thế sẽ làm sai lạc nội dung, đặc biệt là sự diễn tả trạng thái hoạt động của con thuyền trong mỗi khung cảnh.

+ Thoát qua: con thuyền vượt qua một nơi khó khăn, nguy hiểm;

+ Đổ ra: con thuyền từ con kênh nhỏ ra dòng sông lớn;

+ Xuôi về: con thuyền nhẹ nhàng xuôi theo dòng nước ở nơi dòng sống êm ả.

c) Những từ miêu tả màu sắc của rừng đước: màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ. Những từ ngữ ấy chỉ cùng một màu xanh đã miêu tả các lớp cây đước từ non đến già.

Trả lời câu 5 (trang 22 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Những chi tiết, hình ảnh nào về chợ Năm Căn thể hiện được sự tấp nập, đông vui, trù phú và độc đáo của chợ vùng Cà Mau?

Lời giải chi tiết:

Những chi tiết thể hiện sự đông vui, tấp nập của chợ Năm Căn:

– Chợ chủ yếu họp ngay trên sông nước với những nhà bè như những khu phố nổi và những con thuyền bán hàng len lỏi mọi nơi, có thể mua mọi thứ mà không cần bước ra khỏi thuyền.

– Sự đa dạng về màu sắc, trang phục, tiếng nói của người bán hàng thuộc nhiều dân tộc: người Hoa, Miên, người Chà Châu Giang…

Trả lời câu 6 (trang 22 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Qua bài văn này, em cảm nhận được gì về vùng Cà Mau cực Nam của Tổ quốc?

Lời giải chi tiết:

Qua cách miêu tả của tác giả, với việc sử dụng các từ ngữ tinh tế, gợi cảm, có thể cảm nhận được vẻ đẹp trù phú của vùng sông nước Cà Mau. Đó là vùng đất hoang dã, hùng vĩ với không gian sông nước mênh mông, những rừng đước bạt ngàn và có cảnh con người sinh sống tấp nập, đông vui, chân chất.

Luyện tập

Trả lời câu 1 (trang 23 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Viết một đoạn văn trình bày cảm nhận của em về vùng Cà Mau qua bài Sông nước Cà Mau đã học.

Đất rừng Phương Nam là một tác phẩm rất hay của nhà văn Đoàn Giỏi. Đọc đoạn trích Sông nước Cà Mau trích trong tác phẩm này ta bị hấp dẫn bởi vẻ đẹp, nét riêng đặc biệt của kênh rạch, sông ngòi “bủa giăng chi chít như mạng nhện”, của một điệu xanh như thế. Dưới ngòi bút tài tình của nhà văn Đoàn Giỏi, cả vùng Cà Mau hiện lên thật là sinh động, cảnh vật biến hoá, màu sắc biến hoá. Những dòng sông, kênh, rạch, rừng đước và cả khu chợ Năm Căn nữa hiện lên vừa hùng vĩ, hoang sơ, vừa dạt dào sức sống, cảnh xa lạ mà vẫn gợi bao yêu mến, làớ thương. Thiên nhiên Cà Mau bao la, hào phóng; con người Cà Mau mộc mạc, hiền hậu, dễ thương. Đọc những trang văn của Đoàn Giỏi, ta có cảm giác như đang giữa sông nước Cà Mau, tận hưởng hương rừng Cà Mau, đến chơi chợ Năm Căn, ngược lại, bước lên những ngôi nhà bè xem và mua một vài món quà lưu niệm. Đọc đoạn trích Sông nước Cà Mau hẳn trong mỗi chúng ta thêm hiểu, thêm yêu đất và người nơi đây. Và bạn, cũng như tôi ấp ủ một ước muốn: được đặt chân lên mảnh đất ấy, được theo thuyền xuôi dòng Năm Căn và chắc hẳn sẽ ghé chợ Năm Căn để tự mình cảm nhận một nét rất riêng trong sinh hoạt của vùng sòng nước.

Trả lời câu 2 (trang 23 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Kể tên một vài con sông ở quê hương em hoặc địa phương mà em đang ở, giới thiệu vắn tắt về một trong những con sông ấy.

Sông Hồng

Con sông Hồng chảy qua quê hương em, giữa các bãi mía, bờ dâu xanh ngắt. Mặt sông thường đỏ như màu gạch non nên mới mang tên là sông Hồng. Dòng sông đẹp như một dải lụa đào vắt ngang lên tấm áo màu xanh của đồng bằng Bắc Bộ.

Nội dung chính

Cảnh sông nước Cà Mau hiện lên với vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã. Chợ Năm Căn là hình ảnh cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo ở vùng đất tận cùng phía nam Tổ quốc. Chính tình yêu đất nước sâu sắc và vốn hiểu biết phong phú đã giúp tác giả miêu tả vùng sông nước Cà Mau tường tận và hấp dẫn đến vậy.

1. Tác giả

– Đoàn Giỏi (1925 – 1989) quê ở tỉnh Tiền Giang.

– Ông tham gia viết văn từ thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 – 1954).

– Tác phẩm của ông thường viết về cuộc sống, thiên nhiên và con người ở Nam Bộ.

2. Tác phẩm và đoạn trích Sông nước Cà Mau

– Đất rừng phương Nam (1957) là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi. Truyện kể về quãng đời lưu lạc của bé An – nhân vật chính – tại vùng đất rừng U Minh, miền Tây Nam Bộ trong những năm đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Qua câu chuyện về cuộc lưu lạc của An, tác giả đưa người đọc đến với cảnh thiên nhiên hoang dã mà rất phong phú, độc đáo và cuộc sống của con người ở vùng đất cực nam của Tổ quốc. Đất rừng phương Nam đem đến cho bạn đọc những hiểu biết phong phú và lòng yêu mến đối với thiên nhiên, con người ở vùng đất ấy.

– Bài văn Sông nước Cà Mau trích từ chương XVIII truyện Đất rừng phương Nam của Đoàn Giỏi.

+ Nội dung chính: Tả vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã của sông nước Cà Mau, cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo của Chợ Năm Căn nơi vùng đất tận cùng phía nam Tổ quốc. Qua đó thể hiện tình yêu đất nước sâu sắc, sự am hiểu, tấm lòng gắn bó của nhà văn với thiên nhiên và con người vùng đất Cà Mau.

+ Bố cục:

Đoạn 1 (Từ đầu… màu xanh đơn điệu) : Cảm tưởng chung về thiên nhiên.
Đoạn 2 (tiếp… khói sóng ban mai) : Miêu tả kênh, rạch, con sông Năm Căn.
Đoạn 3 (còn lại) : Vẻ đẹp chợ Năm Căn.

Đọc – hiểu văn bản

Câu 1 – Trang 22 SGK

Bài văn miêu tả cảnh gì? Theo trình tự như thế nào? Dựa vào trình tự miêu tả, em hãy tìm bố cục của bài văn.

Em hãy hình dung vị trí quan sát của người miêu tả. Vị trí ấy có thuận lợi gì trong việc quan sát và miêu tả?

Trả lời:

Bài văn miêu tả cảnh sông nước Cà Mau ở cực Nam của Tổ Quốc.

– Trình tự miêu tả của tác phẩm đi từ việc miêu tả chung, khái quát cảnh sông nước Cà Mau đến việc miêu tả chi tiết cảnh kênh rạch, sông ngòi tới cảnh chợ Năm Căn.

– Bố cục:

+ Đoạn 1 (từ đầu … lặng lẽ một màu xanh đơn điệu): Cảm nhận chung về cảnh thiên nhiên, đất trời Cà Mau

+ Đoạn 2 (tiếp theo … khói sóng ban mai): Đặc điểm về kênh rạch ở Cà Mau

+ Đoạn 3 (còn lại): Đặc tả cảnh chợ Năm Căn

– Người kể ở ngôi thứ nhất, xưng “tôi” quan sát mọi người từ vị trí người ngồi trên thuyền vì vậy mọi cảnh vật hiện ra chân thật, sinh động.

– Vị trí quan sát của người trên thuyền là vị trí thuận lợi vì thế các hình ảnh miêu tả hiện ra trong bài văn như những bức tranh hài hòa màu sắc.

Câu 2 – Trang 22 SGK

Trong đoạn văn (từ đầu đến lặng lẽ một màu xanh đơn điệu) tác giả đã diễn tả ấn tượng ban đầu bao trùm về sông nước vùng Cà Mau. Ấn tượng ấy như thế nào và được cảm nhận qua những giác quan nào?

Trả lời:

Những ấn tượng ban đầu của tác giả:

+ Kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện

+ Tất cả đều màu xanh

+ Âm thanh rì rào bất tận

+ Lặng lẽ một màu xanh đơn điệu

=> Cảm nhận bằng mọi giác quan, đặc biệt là cảm giác đơn điệu về màu xanh, về sự bất tận của rừng qua những câu kể và tả.

=> Sự choáng ngợp, thích thú của tác giả trước cảnh tượng thiên nhiên “lặng lẽ một màu xanh” của Cà Mau.

Câu 3 – Trang 22 SGK

Qua đoạn nói về cách đặt tên cho các dòng sông, con kênh ở vùng Cà Mau, em có nhận xét gì về các địa danh ấy? Những địa danh này gợi ra đặc điểm gì về thiên nhiên vùng Cà Mau?

Trả lời:

Qua đoạn nói về cách đặt tên cho những dòng sông, con kênh ở Cà Mau, ta thấy các địa danh này rất nôm na giản dị, nó cứ theo đặc điểm riêng biệt mà gọi thành tên.

Những địa danh này đã nói được những đặc điểm rất riêng biệt của thiên nhiên Cà Mau so với những vùng đất khác (những cây mái giầm; những đám mây bọ mắt; những nơi tập trung con ba khía…).

Câu 4 – Trang 22 SGK

Em hãy đọc kĩ lại đoạn văn từ “Thuyền chúng tôi chèo thoát qua…” đến “…sương mù và khói sóng ban mai.” và trả lời các câu hỏi sau:

a) Tìm những chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông và rừng đước.

b) Trong câu “Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn” có những động từ nào chỉ cùng một hoạt động của con thuyền? Nếu thay đổi trình tự những động từ ấy trong câu thì có ảnh hưởng gì đến nội dung được diễn đạt hay không? Nhận xét về sự chính xác và tinh tế trong cách dùng từ của tác giả ở câu này.

c) Tìm trong đoạn văn những từ miêu tả màu sắc của rừng đước và nhận xét về cách miêu tả màu sắc của tác giả.

Trả lời:

a) Những chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của con sông và rừng đước:

+ Nước đổ ra biển đêm ngày như thác

+ Con sông rộng hơn ngàn thước

+ Cây đước dựng cao ngất như hai dãy trường thành

+ Cá bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống

b) Trong câu “Thuyền chúng tôi chèo thoát khỏi kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn” có những động từ: thoát qua, đổ ra, xuôi về lần lượt chỉ hoạt động của con thuyền.

– Không nên thay đổi trật tự những từ đó trong câu bởi nó sẽ phá vỡ hành trình từ kênh ra sông rồi đổ ra dòng Năm Căn.

+ Thoát ra: diễn tả sự khó khăn mà con thuyền phải vượt qua

+ Đổ ra: trạng thái con thuyền được dòng nước đưa ra sông lớn

+ Xuôi về: diễn rả trạng thái nhẹ nhàng, thư thái của con thuyền xuôi theo dòng nước.

c) Những từ ngữ miêu tả màu sắc của rừng đước: màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ.

Câu 5 – Trang 22 SGK

Những chi tiết, hình ảnh nào về chợ Năm Căn thể hiện được sự tấp nập, đông vui, trù phú và độc đáo của chợ vùng Cà Mau?

Trả lời:

Những chi tiết thể hiện sự đông vui, trù phú và độc đáo của chợ vùng Năm Căn:

– Túp lều lá thô sơ, những ngôi nhà gạch hai tầng, những đống gỗ cao như núi, những cột đáy thuyền chài, những bến vận hà nhộn nhịp, những ngôi nhà ánh đèn măng sông chiếu rực…

– Sự độc đáo của chợ Năm Căn: chợ họp ngay trên sông, chỉ cần cập thuyền có thể mua bán được đủ thứ tiêu dùng và ẩm thực. Đây còn là sự đông vui của người bán vải, bán rượu đến từ nhiều vùng, có nhiều giọng nói, trang phục khác nhau…

Câu 6 – Trang 22 SGK

Qua bài văn này, em cảm nhận được gì về vùng Cà Mau cực nam của Tổ quốc?

Trả lời:

Qua cách miêu tả của tác giả, với việc sử dụng các từ ngữ tinh tế, gợi cảm, có thể cảm nhận được vẻ đẹp trù phú của vùng sông nước Cà Mau. Đó là vùng đất hoang dã, hùng vĩ với không gian sông nước mênh mông, những rừng đước bạt ngàn và có cảnh con người sinh sống tấp nập, đông vui, chân chất.

Luyện tập

Câu 1 – Trang 23 SGK

Viết một đoạn văn trình bày cảm nhận của em về vùng Cà Mau qua bài Sông nước Cà Mau đã học.

Trả lời:

Cà Mau là mảnh đất rộng lớn, hùng vĩ, giàu sức sống hoang dã qua lăng kính của Đoàn Giỏi vùng sông nước ấy như gần ngay trước mắt người đọc bức tranh sống động mà gam màu chủ đạo là “màu xanh lặng lẽ”. Ta có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh những con kênh, con rạch chằng chịt còn nguyên vẻ hoang sơ, huyền bí. Theo chân tác giả xuôi dòng kênh Bọ Mắt đổ ra kênh Cửa Lớn và ra sông Năm Căn, con nước nhiệt thành “nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác”, cũng vì thế mà tôm cá trù phú và đời sống của con người cũng vì thế mà ồn ào hơn.

Bên cạnh vẻ đẹp hấp dẫn của cảnh sắc thiên nhiên là cảnh cuộc sống đông vui, tấp nập của chợ Năm Căn, nét văn hóa độc đáo của người dân vùng sông nước. Tất cả được nhà văn kể và tả bằng một giọng văn lôi cuốn, hấp dẫn vừa khái quát, vừa tỉ mỉ.

Câu 2 – Trang 23 SGK

Hãy kể tên một vài con sông ở quê hương em hoặc địa phương mà em đang ở, giới thiệu vắn tắt về một trong những con sông ấy.

Gợi ý:

– Tuỳ từng miền địa lí, học sinh tự kể những con sông của quê mình.

– Khi viết đoạn giới thiệu về một con sông, cần chú ý chỉ ra những nét đặc trưng riêng của con sông quê mình (cảnh vật, những sinh hoạt thường nhật trên sông,…).

+ Những con sông Nam Bộ thường có những cọc đáy, có những cù lao và nước chảy rất xiết, mùa lũ có từng đám (từng dề) lục bình trôi, bên bờ là đước bần, những đám ô rô, dừa nước; những con thuyền đuôi tôm, những ghe bầu chợ nặng với tiếng máy nổ đinh tai.

+ Những con sông miền Bắc và miền Trung thường hiền hòa trừ mùa lũ. Thuyền buồm; tre xanh hai bờ; nước trong, bãi cát vàng, bãi ngô non…

Tham khảo 2 đoạn văn sau:

1. Những con sông: sông Hồng, sông Đáy, sông Cả, sông Vạc… Sông Đáy là một trong những con sông dài ở miền Bắc, nó chảy qua các tỉnh như Hà Nội, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình.

Sông Đáy có chiều dài khoảng 240 km với dân số trên lưu vực sông Nhuệ – sông Đáy ước tính lên tới 8200 nghìn người, mật độ trung bình đạt 1003 người/ km2. Nơi đây là khu vực có dân cư, kinh tế xã hội phát triển liên tục từ lâu đời, cho tới nay vẫn là vùng kinh tế – xã hội phát triển nhất châu thổ đồng bằng sông Hồng. Hiện nay, môi trường đất nước, không khí đang rơi vào tình trạng ô nhiễm làm ảnh hưởng tới hệ sinh thái, cần có những biện pháp khắc phục.

2. Thành phố tôi nằm sát bờ Tiền Giang. Một nhánh của sông Tiền là sông Bảo Định thì chảy vào giữa lòng thành phố. Sông Bảo Định không lớn lắm nhưng sông Tiền thì thật đường bệ mênh mang. Giữa sông Tiền có nhiều cồn nổi lên như cồn Phụng, cồn Tân Long, cồn Thới Sơn. Cảnh sống ở trên cồn cũng rất phong phú. Trên cồn nhà xây mọc san sát, vườn tược xum xuê, trên bến, dưới thuyền. Có cồn đã trở thành một khu du lịch vườn trong lành, mát mẻ, hàng ngày vẫn đón nhiều khách du lịch tới thăm, chơi. Nếu đi ngược sông Tiền lên hơn mười kilômét, ta sẽ tới một nơi mang cái tên lịch sử Rạch Gầm, Xoài Mút vì đây chính là nơi vua Quang Trung đã phục kích đánh tan một đội thủy binh lớn của vua Xiêm sang gây chiến với ta. Có lẽ đến bây giờ xác thuyền bè và vũ khí của chúng còn nằm dưới đáy sông sâu!

Câu 1 (trang 22 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Bài văn miêu tả cảnh sông nước Cà Mau ở cực nam của tổ quốc

– Trình tự miêu tả của tác phẩm đi từ việc miêu tả chung, khái quát cảnh sông nước Cà Mau đến việc miêu tả chi tiết cảnh kênh rạch, sông ngòi tới cảnh chợ Năm Căn.

– Bố cục:

+ Đoạn 1 (từ đầu … lặng lẽ một màu xanh đơn điệu): Cảm nhận chung về cảnh thiên nhiên, đất trời Cà Mau

+ Đoạn 2 (tiếp theo … khói sóng ban mai): Đặc điểm về kênh rạch ở Cà Mau

+ Đoạn 3 (còn lại): Đặc tả cảnh chợ Năm Căn

– Người kể ở ngôi thứ nhất, xưng “tôi” quan sát mọi người từ vị trí người ngồi trên thuyền vì vậy mọi cảnh vật hiện ra chân thật, sinh động

– Vị trí quan sát của người trên thuyền là vị trí thuận lợi vì thế các hình ảnh miêu tả hiện ra trong bài văn như những bức tranh hài hòa màu sắc.

Câu 2 ( trang 22 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Những ấn tượng ban đầu của tác giả:

+ Kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện

+ Tất cả đều màu xanh

+ Âm thanh rì rào bất tận

+ Lặng lẽ một màu xanh đơn điệu

=> Cảm nhận bằng mọi giác quan, đặc biệt là cảm giác đơn điệu về màu xanh, về sự bất tận của rừng qua những câu kể và tả.

=> Sự choáng ngợp, thích thú của tác giả trước cảnh tượng thiên nhiên “lặng lẽ một màu xanh” của Cà Mau.

Câu 3 (trang 22 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Qua cách đặt tên cho những vùng đất, những con sông, những con rạch vùng Cà Mau cho thấy tên gọi được đặt gần gũi, giản dị, xác thực với đặc điểm tự nhiên.

Câu 4 (trang 22 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

a, Những chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của con sông và rừng đước:

+ Nước đổ ra biển đêm ngày như thác

+ Con sông rộng hơn ngàn thước

+ Cây đước dựng cao ngất như hai dãi trường thành

+ Cá bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống

b, Trong đoạn “ Thuyền chúng tôi chèo thoát khỏi kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn, có những động từ: thoát qua, đổ ra, xuôi về lần lượt chỉ hoạt động của con thuyền

+ Không nên thay đổi trật tự những từ đó trong câu bởi nó sẽ phá vỡ hành trình từ kênh ra sông rồi đổ ra dòng Năm Căn.

+ Thoát ra: diễn tả sự khó khăn mà con thuyền vượt qua phải vượt qua

+ Đổ ra: trạng thái con thuyền được dòng nước đưa ra sông lớn

+ Xuôi về: diễn rả trạng thái nhẹ nhàng, thư thái của con thuyền xuôi theo dòng nước.

c, Những từ ngữ miêu tả màu sắc của rừng đước: màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ

Câu 5 (trang 22 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Những chi tiết thể hiện sự đông vui, trù phú và độc đáo của chợ vùng Năm Căn:

– Túp lều lá thô sơ, những ngôi nhà gạch hai tầng, những đống gỗ cao như núi, những cột đáy thuyền chài, những bến vận hà nhộn nhịp, những ngôi nhà ánh đèn măng sông chiếu rực…

– Sự độc đáo của chợ Năm Căn: chợ họp ngay trên sông, chỉ cần cập thuyền có thể mua bán được đủ thứ tiêu dùng và ẩm thực. Đây còn là sự đông vui của người bán vải, bán rượu đến từ nhiều vùng, có nhiều giọng nói, trang phục khác nhau…

Câu 6 (trang 22 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Qua cách miêu tả của tác giả, với việc sử dụng các từ ngữ tinh tế, gợi cảm, có thể cảm nhận được vẻ đẹp trù phú của vùng sông nước Cà Mau. Đó là vùng đất hoang dã, hùng vĩ với không gian sông nước mênh mông, những rừng đước bạt ngàn và có cảnh con người sinh sống tấp nập, đông vui, chân chất.

LUYỆN TẬP

Bài 1 (trang 23 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Cà Mau là mảnh đất rộng lớn, hùng vĩ, giàu sức sống hoang dã qua lăng kính của Đoàn Giỏi vùng sông nước ấy như gần ngay trước mắt người đọc bức tranh sống động mà gam màu chủ đạo là “màu xanh lặng lẽ”. Ta có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh những con kênh, con rạch chằng chịt còn nguyên vẻ hoang sơ, huyền bí. Theo chân tác giả xuôi dòng kênh Bọ Mắt đổ ra kênh Cửa Lớn và ra sông Năm Căn, con nước nhiệt thành “nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác”, cũng vì thế mà tôm cá trù phú và đời sống của con người cũng vì thế mà ồn ào hơn. Bên cạnh vẻ đẹp hấp dẫn của cảnh sắc thiên nhiên là cảnh cuộc sống đông vui, tấp nập của chợ Năm Căn, nét văn hóa độc đáo của người dân vùng sông nước. Tất cả được nhà văn kể và tả bằng một giọng văn lôi cuốn, hấp dẫn vừa khái quát, vừa tỉ mỉ.

Bài 2 (trang 23 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Những con sông: sông Hồng, sông Đáy, sông Cả, sông Vạc… Sông Đáy là một trong những con sông dài ở miền Bắc, nó chảy qua các tỉnh như Hà Nội, Hà Nam, Nam Đinh, Ninh Bình.

Sông Đáy có chiều dài khoảng 240 km với dân số trên lưu vực sông Nhuệ- sông Đáy ước tính lên tới 8200 nghìn người, mật độ trung bình đạt 1003 người/ km2. Nơi đây là khu vực có dân cư, kinh tế xã hội phát triển liên tục từ lâu đời, cho tới nay vẫn là vùng kinh tế- xã hội phát triển nhất châu thổ đồng bằng sông Hồng. Hiện nay, môi trường đất nước, không khí đang rơi vào tình trạng ô nhiễm làm ảnh hưởng tới hệ sinh thái, cần có những biện pháp khắc phục.

Chú ý:

Qua bài học cảm nhận đựợc sự phong phú và độc đáo của thiên nhiên sông nước vùng Cà Mau. Nắm được nghệ thuật miêu tả cảnh sông nước trong bài văn của tác giả.

Củng cố, nâng cao kiến thức về phép tu từ so sánh đã học ở bậc Tiểu học.

Thấy được vai trò, tác dụng của quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả. Biết cách vận dụng các yếu tố này trong khi viết bài văn miêu tả.

Chú thích: (Đọc kĩ phần Chú thích trong SGK)

Tiếng rì rào bất tận: tiếng rì rào không bao giờ dứt.

Thính giác: giác quan có chức năng nghe.

Màu xanh đơn điệu: một màu xanh duy nhất, không có màu khác chen vào.

Danh từ mĩ lệ: danh từ đẹp đẽ, văn hoa.

Màu sắc độc đáo: màu sắc rất riêng biệt, không nơi nào có.

ĐỌC – HIỂU BÀI VĂN

Câu 1. – Bài văn miêu tả cảnh thiên nhiên sông nước vùng Cà Mau. Tác giả miêu tả theo trình tự: Tả cảnh thiên nhiên rồi sau là cảnh sinh hoạt của con người. Dựa vào trình tự miêu tả ta chia bài văn làm 2 đoạn:

Đoạn thứ nhất từ đầu đến “… lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai”. Đoạn này miêu tả quang cảnh thiên nhiên của vùng sông nước Cà Mau.

Đoạn thứ hai là phần còn lại tả cảnh sinh hoạt của con người ở vùng Cà Mau.

– Vị trí quan sát của người miêu tả trong bài văn này là: Người miêu tả ngồi trên thuyền xuôi từ phía xa về hướng mũi Cà Mau rồi đi vào giữa vùng sông nước Cà Mau theo chiều nước đổ ra biển.

– Vị trí ấy có thuận lợi cho việc quan sát và miêu tả vì đó là một vị trí di động giúp cho người miêu tả thấy rõ sự đổi thay của cảnh vật.

Câu 2. Trong đoạn văn (từ đầu đến lặng lẽ một màu xanh đơn điệu) tác giả đã diễn tả ấn tượng ban đầu bao trùm về sông nước Cà Mau. Ấn tượng đó là: sông ngòi, kênh rạch chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Cái âm thanh đơn điệu triền miên của tiếng sóng biển dội vào.

Ân tượng này được diễn tả qua thị giác và thính giác (qua mắt thấy và tai nghe).

Câu 3. Cách đặt tên cho các dòng sông, con kênh ở vùng Cà Mau là một cách nói nôm na, giản dị, không chuộng những danh từ hoa mĩ mà chỉ căn cứ vào những đặc điểm ở từng nơi, từng đoạn mà gọi.

Những địa danh này gợi ra đặc điểm của vùng Cà Mau là: quang cảnh của vùng Cà Mau thật lắm vẻ riêng, mỗi chỗ một khác, thật phong phú, đa dạng.

Câu 4. Đọc lại đoạn văn từ “Thuyền chúng tôi …” đến “… khói sóng ban mai” để thấy:

a) Sông Năm Căn được miêu tả thật là đẹp, một vẻ đẹp khác thường mà nhiều con sông khác, chảy ở nơi khác không thể có.

Những chi tiết đã thể hiện rõ sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông và rừng đước như: “Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác …” “… con sông rộng hơn ngàn thước, hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi… ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ.

b) Những động từ chỉ cùng một hoạt động của con thuyền trong câu đã cho là: chèo (thoát qua), đổ (ra), xuôi (về).

Không thể thay đổi trình tự những động từ ấy trong câu vì tác giả đang nói về con thuyền của mình đi từ phía trong ra hướng biển, từ con kênh nhỏ đi ra con sông Cửa Lớn và tiến về Năm Căn theo chiều nước chảy. Đây là một cách dùng từ chính xác, tinh tế có chọn lọc.

c) Những từ trong đoạn văn trên dùng để miêu tả màu sắc của rừng đước: màu lá xanh mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ.

Nhận xét: Vì đước có nhiều lớp mọc chồng lên nhau, có lớp đước già, có lớp đước non hên màu lá xanh của chúng mỗi chỗ mỗi khác. Tác giả đã tìm ra nhiều hình ảnh để so sánh, để gọi tên các sắc thái khác nhau của màu lá. Đó là những hình ảnh, những từ ngữ thật sáng tạo, thật đặc sắc miêu tả được sự sinh động của cảnh vật.

Câu 5. Chợ Năm Căn đã được miêu tả như sau:

Chợ Năm Căn nằm sát bên sông, ồn ào, đông vui, tấp nập… với những túp lều thô sơ kiểu cổ xưa nằm bên cạph những ngôi nhà gạch văn minh hai tầng… những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới, thuyền buôn dập dềnh trên sóng. Những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông, những lò than hầm gỗ đước… những ngôi nhà bè ban đêm đèn măng sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi. Những người con gái Hoa kiều bán vải xởi lởi, những người Chà Châu Giang bán vải, những bà cụ già người Miên bán rượu, với đủ các giọng nói líu lo, đủ kiểu ăn vận sặc sỡ…”.

Đó là những hình ảnh, những chi tiết được dùng để miêu tả cảnh chợ Năm Căn tấp nập, náo nhiệt, trù phú và độc đáo.

Câu 6. Qua bài văn này, em cảm nhận được vẻ đẹp của vùng sông nước Cà Mau: thiên nhiên thì rộng lớn, hùng vĩ, trù phú, đầy sức sống và con người thì có những sinh hoạt thật náo nhiệt, đông vui, độc đáo.

Tóm tắt:

Cảnh sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã. Chợ Năm Căn là hình ảnh cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo ở vùng đất tận cùng phía nam Tổ quốc.

Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống ở vùng Cà Mau hiện lên vừa cụ thể, vừa bao quát thông qua sự cảm nhận trực tiếp và vốn hiểu biết phong phú của tác giả.

LUYỆN TẬP

Câu 1. Viết một đoạn văn trình bày cảm nhận của em về vùng Cà Mau qua bài Sông nước Cà Mau đã học:

“Dẫu chưa được tới Cà Mau, nhưng đọc bài viết của nhà văn Đoàn Giỏi, ta đã có thể hình dung ra quang cảnh chằng chịt sông nước và màu đước xanh ngút ngàn của vùng địa đầu Tổ quôc này. Cũng qua việc đọc bài văn đặc sắc này, ta như được lắng nghe bản hòa tấu triền miên của sóng nước đại dương và như được hòa mình vào những phiên chợ Năm Căn đông vui như đang vào mùa lễ hội.

Ta càng cảm thấy yêu mến vùng đất Cà Mau, vùng đất mà nhà văn Nguyễn Tuân đã ví như ngón chân cái dính bùn vạn dặm và nhà thơ Xuân Diệu thì lại ví như một mũi thuyền đang tiến ra biển Đông với ý chí chinh phục thiên nhiên mở rộng bãi bờ: “Mũi thuyền ta đó mũi Cà Mau”.

Câu 2. Kể tên một vài con sông ở quê hương em hoặc địa phương mà em đang ở, giới thiệu vắn tắt về một trong những dòng sông ấy:

– Thành phố tôi nằm sát bờ Tiền Giang. Một nhánh của sông Tiền là sông Bảo Định thì chảy vào giữa lòng thành phố. Sông Bảo Định không lớn lắm nhưng sông Tiền thì thật đường bệ mênh mang. Giữa sông Tiền có nhiều cồn nổi lên như cồn Phụng, cồn Tân Long, cồn Thới Sơn. Cảnh sống ở trên cồn cũng rất phong phú. Trên cồn nhà xây mọc san sát, vườn tược xum xuê, trên bến, dưới thuyền. Có cồn đã trở thành một khu du lịch vườn trong lành, mát mẻ, hàng ngày vẫn đón nhiều khách du lịch tới thăm, chơi. Nếu đi ngược sông Tiền lên hơn mười kilômét, ta sẽ tới một nơi mang cái tên lịch sử Rạch Gầm, Xoài Mút vì đây chính là nơi vua Quang Trung đã phục kích đánh tan một đội thủy binh lớn của vua Xiêm sang gây chiến với ta. Có lẽ đến bây giờ xác thuyền bè và vũ khí của chúng còn nằm dưới đáy sông sâu!

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

Đoàn Giỏi (1925-1989) quê ở Tiền Giang, viết văn từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954). Tác phẩm của ông thường viết về cuộc sống, thiên nhiên và con người ở Nam Bộ

2. Tác phẩm

· “Sông nước Cà Mau” trích từ chương XVIII truyện “Đất rừng phương Nam”. Tên bài do người biên soạn đặt
· “Đất rừng phương Nam” là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi. kể về quãng đời lưu lạc của cậu bé An – nhân vật chính – tại vùng đất rừng U Minh, miền Tây nam bộ trong những năm đầu cuộc kháng chiến chống Pháp. Qua đó tác giả đưa người đọc đến với cảnh thiên nhiên hoang dã mà rất phong phú, độc đáo và cuộc sống của vùng đất cực nam Tổ quốc.

II. Hướng dẫn soạn bài “Sông nước Cà Mau” đọc hiểu văn bản

1. Câu 1trang 22 SGK văn 6 tập 2:

Bài văn miêu tả cảnh sông nước của một vùng cực nam Tổ quốc

Trình tự miêu tả đi từ việc miêu tả chung, khái quát sông nước Cà mau đến việc miêu tả chi tiết kênh rạch, sông ngòi tới cảnh chợ Năm Căn

Bố cục:

· Đoạn 1 (từ đầu…một màu xanh đơn điệu): cảm nhận chung về cảnh thiên nhiên, đất trời Cà Mau
· Đoạn 2 (tiếp…khói sóng ban mai): đặc điểm về kênh rạch Cà Mau
· Đoạn 3 (còn lại): cảnh chợ Năm Căn
Người miêu tả quan sát mọi người từ vị trí người ngồi trên thuyền vì vậy mọi cảnh vật hiện ra sẽ sinh động, chân thực hơn

2. Câu 2 trang 22 SGK văn 6 tập 2:

ấn tượng của tác giả:

· Kênh rạch bủa văng chi chit như mạng nhện
· Tất cả đều mang màu xanh
· Âm thanh rì rào bất tận
· Lặng lẽ màu xanh đơn điệu
=> tác giả cảm nhận bằng mọi giác quan

=> sự choáng ngợp, hứng thú với khung cảnh thiên nhiên nơi đây

3. Câu 3 trang 22 SGK văn 6 tập 2:

Cà Mau là vùng đất sông nước nên thơ nhưng vẫn mang trong đó nét giản dị gần gũi mà nên thơ

4. Câu 4 trang 22 SGK văn 6 tập 2:

a) Những chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông và rừng đước:

· Nước đổ ra biển đêm ngày như thác
· Con sông rộng hơn ngàn thước
· Cây đước dựng cao ngất như hai dãy trường thành
· Cá bơi hàng đàn đen trũi
b) những động từ chỉ cùng hoạt động con thuyền: chèo, xuôi, đổ

nếu thay đổi vị trí những động từ ấy thì nghĩa có thể bị thay đổi.cách dùng từ chính xác sẽ diễn đạt đúng trình tự của chiếc thuyền

c) Những từ miêu tả màu sắc: màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ

=> cách miêu tả độc đáo, gợi hình

5. Câu 5 trang 22 SGK văn 6 tập 2:

Những chi tiết hình ảnh đó là:

· Túp lều lá thô sơ, những ngôi nhà gạch hai tầng, những đống gỗ cao như núi, những cột đáy thuyền chai, những bến vận hà nhộn nhịp, những ngôi nhà ánh đèn măng sông chiếu rực
· Sự độc đáo của chơ Năm Căn: chợ họp ngay trên sông, chỉ cẩn cập thuyền có thể mua bán được đủ thứ tiêu dùng thực phẩm. Đây còn là sự đông vui của người bán vải, người bán rượu đến từ nhiều vùng, có nhiều giọng nói, trang phục khác nhau…

6. Câu 6 trang 22 SGK văn 6 tập 2:

Cảnh sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rông lớn, hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã. Chợ Năm Căn là hình ảnh cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo ở vùng đất tận cùng cực nam Tổ quốc

III. Luyện tập

1. Câu 1 trang 23 SGK văn 6 tập 2:

Cà Mau là vùng đất rộng lớn, hùng vĩ giàu sức sống hoang dã. Qua con mắt tinh tế của Đoàn Giỏi vùng sông nước hiện ra trước mắt người đọc thật sinh động với gam màu chủ đạo là “màu xanh lặng lẽ”. ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh những con kênh chằng chịt như mạng nhện, mang vẻ đẹp huyền bí. Dọc theo hành trình tác gủa, xuôi dòng kênh BỌ Mắt đổ ra kênh Cửa Lớn và ra sông Năm Căn, con nước nhiệt thành “ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác”, vid thế mà tôm cá trù phú và đời sống con người rất đông vui. Chợ Năm Căn tấp nập với nét văn hóa độc đáo của người dân vùng sông nước. Tất cả được nhà văn miêu tả bằng giọng văn lôi cuốn hấp dẫn đầy tinh yêu thiên nhiên đất nước con người

2. câu 2 trang 23 SGK văn 6 tập 2:

Các con sông địa phương: sông Hồng, sông Mã, sông Cả….